Hamilelik

Anne Hakkları Bildirgesi 24 Eylül 2001, Barselona, İspanya

Uzun dönem riskleri;

• Annelik hür seçim olmalıdır.Her kadın çocuk sahibi olma, doğum sıklığını saptama ve sahip olmak istediği çocuk sayısını belirleme hakkına sahiptir. Etkili korunma yöntemleri her kadına ulaşmalıdır.
• Her kadının üreme sağlığı, gebelik, doğum ve yeni doğan bakımı konusunda yeterli eğitim ve bilgi alma hakkı vardır. Sağlık kuruluşları ve uzmanlar, anne ve eşine bu eğitimi vermek, doğum öncesi bakımın bir parçası olarak eşlerin hazırlık kurslarına katılmalarını özendirmek zorundadırlar.

Anne olmak bir kadının yaşamında sahip olabileceği belki de en önemli, en keyifli, en kutsal ama bir o kadar da en zor, en uzun süreli ve vazgeçilmesi mümkün olmayan sorumluluktur.

Çocuğunuz ile geçireceğiniz özel anlar ve zamanlardan keyif almak ve elde ettiklerinizden mutluluk duymak sizler için ne kadar da olağanüstü olacaktır.

Gebe kalmaya karar vermeden önce her çiftin ilk sorgulaması gereken durum, öncelikle evliliklerinin ve birbirlerine olan saygı ve sevginin derecesi olmalıdır. Çünkü bebeklerin ilk ve en önemli ihtiyaçları anne ve babası ile beraber sevgi ve saygı dolu bir aile ortamıdır.Gebelik , doğum ve sonucunda ilgi ve alaka isteyen,gece ve gündüz sürekli bakıma muhtaç bir bebeğe ilginin getirdiği yorgunluk ve bitkinlik durumu, ancak güçlü bir birliktelik varlığında kolay olacaktır.Pek çok çiftin yaptığı gibi evliliği kurtarmanın yolu kesinlikle bir bebek sahibi olmak değildir.Tam tersine belkide daha kolay halledilebilecek bazı durumlarda, bir bebeğin varlığı, her iki taraf için de,hem maddi hem de manevi baskıyı arttıracaktır.

Gebelik ardışık bir sıralama içinde gerçekleşen, çok sayıda değişikliği içinde barındıran bir dönemi kapsar.Gebelik esnasında ortaya çıkan bu değişiklikleri bilmek, anne adayı için günlerin daha az stresli geçmesini sağlayacaktır.Akılda tutulması gereken; anneliğin eş, anne-baba, akrabalar ve arkadaşlarla olan ilişkilerde ciddi değişimlere neden olacağıdır. Her şeyin kitaplarda yazdığı şekilde mükemmel olması beklenmemelidir. Hiçbir çocuk sahibi olma deneyimi, beklenenleri tam olarak karşılamaz. Ancak doğan her bebek annesi ve ailesi için yaşam boyu sürecek bir mutluluğun habercisi olacaktır.

Hamilelik Öncesi Hazırlık

Günümüzde hamile kalmadan önce, hamilelik sürecine hazırlanmak gerektiği konusunda, herkes hemfikir. Çünkü araştırmalar, hamile kalmadan önceki süreçte sağlıklı olan kadınların daha rahat bir hamilelik dönemi yaşadıklarını ve bebeklerininde daha sağlıklı olduklarını ortaya koyuyor. Artık bebekler anne babalarının planlarına göre doğuyor. Eğer anne, baba olmak istiyorsanız, öncelikle iyi bir plan yapmalısınız.

Bu planda ,tahminen bebeğinizin doğacağı dönemde ve gebelik esnasında ciddi meslek değişiklikleri, taşınmalar, şehir veye ülke değişiklikleri, maddi durumdaki farklılıklar düşünülmüş olmalıdır.Bundan sonra yapılacak ilk iş bir uzmandan yardım almaktır.

Hamilelik Öncesi Muayene

Anne olmaya karar verdikten sonra, gebeliğinizi takip etmesini istediğiniz hekimle iletişime geçmeli ve muayene olmalısınız. Sağlık durumu ile ilgili beklentilerin dışında hekiminizden bu dönemde psikolojik anlamda da destek beklentiniz olacaktır. Hayatınızın en özel anlarını size yaşatacak ve bunları paylaşacağınız hekiminizle aranızda mutlaka, samimi, dürüst ve pozitif bir bağ oluşmalıdır.Doktorunuzla kuracağınız diyalog hamilelik takiplerinin önemli bir parçasıdır. Bu sebeple hekim seçimi hamilelik öncesi yapacağınız en önemli işlerden biridir. Doktorunuz gebelik ve takibi konusunda yeterli deneyim ve bilgiye sahip olmalı, kolay ulaşılabilir olmalı aynı zamanda doğum yapmayı planladığınız hastane ile de irtibat halinde olmalıdır. Bütün bu özelliklerin yanı sıra hekiminizle aranızda sıcak ve samimi bir iletişim de kurabilmelisiniz. Bu sebeple EN İYİ KADIN DOĞUM DOKTORU diye bir şey yoktur. Sizin için en iyi olan kadın doğum doktoru vardır. Doğum hem psikolojik hem de fizyolojik bir olaydır.Bunu unutmayınız!

Muayenenin ilk aşaması hikaye almadır (anamnez). Bu görüşmede ilk olarak doktorunuz da sizi tanımaya çalışacaktır. Yaşınız, mesleğiniz, kaç çocuğunuz olduğu, kaçıncı evliliğiniz olduğu, ne kadardır evli olduğunuz gibi sorular doktorunuz için önemli ipuçları içerir. Mesleğinizle ilgili durumlar hem genel sağlığınız, hem de hamilelik sürecinde ,özellikle önem taşır.

Doktorunuz daha sonra özgeçmişiniz ile ilgili sorular soracaktır. Kan grubunuz,kalp yada tansiyon sorununuzun olup olmadığı,şeker hastalığı, tiroid hastalıkları,daha önce herhangi bir operasyon geçirip geçirmediğiniz, myom, endometriozis (çikolata kisti), yumurtalık kisti gibi bir jinekolojik probleminizin olup olmadığı gebe kalmanızda ve gebeliğin devamında takipte çok önem arzetmektedir. Bazı jinekolojik hastalıklar ve enfeksiyonlar hamile kalmada güçlüğe ya da hamile kalındığında düşüklere neden olabildiğinden jinekolojik öykü son derece önemlidir.

Obstetrik öykü olarak adlandırılan; daha önceki gebelikleriniz ve bunların seyri ve sonuçlanma şekilleri ile ilgili bilgiler doktorunuz için çok önemlidir.Eğer daha önce doğum yaptıysanız bebeklerin doğum haftaları, doğum şekilleri, kiloları, eylem ve doğum sırasında ve sonrasında yaşananlar değerlendirilir.Eğer daha önceden tekrarlayan düşükler, sakat, ölü doğum öykünüz varsa veya gebelik sırasında yüksek tansiyon,şeker hastalığı, veya erken doğum sorunlarınız olduysa bunlar doktorunuza çok yol gösterici olacak ve sizinle ilgili gebelik öncesi bazı önlemler almasında, ona yardım edecektir.

İlk görüşmede hem anne hem de baba adayının aile geçmişleri sorgulanır, soylarında genetik geçiş gösteren herhangi bir anomali ya da hastalığın olup olmadığı araştırılır. Bu tür bir problem varlığında doktorunuz gebelik öncesi genetik danışmanlık isteyebilir.

Görüşmenin bir başka amacıda anne-baba adayının yaşam ve beslenme alışkanlıklarının ortaya çıkarılmasıdır.Bu alışkanlıklar hamileliğe ve bebeğe zarar verebileceği için mutlaka sorgulanmalıdır.

Düzenli veya düzensiz kullanılan ilaçlar hekim ile tartışmalı, bunların gebeliğe ve bebeğe olan etkileri sorgulanmalıdır.Öte yandan allerji varlığı ve varsa; nelere karşı olduğu da araştırılmalıdır.

Nelere Dikkat Etmeliyim?

Beslenme: Beslenme alışkanlığınız hem sizin hem de bebeğinizin gelişimi için çok büyük önem arz eder.Bu nedenle hamilelik öncesi yeterince beslenip beslenmediğinize, sağlıklı bir diyet uygulayıp uygulamadığınıza dikkat edin.

Dengeli beslenmek için her şeyden önce 4 ana grup yiyeceklerden yeterince almalısınız.Sağlıklı beslenmek aynı zamanda düzenli beslenmek anlamına gelir.Ana öğünlerinizi atlamadan dengeli yemeli mutlaka ara öğünlerde de küçük atıştırmaları unutmamalısınız.Özellikle sebze ve meyve ağırlıklı öğünler posalı gıdalar hem besleyici hem vitamin ve mineraller açısından zengindir.Bol sıvı alımı her zaman önerilir.Bu dönemde fazla miktarda çay alımı varsa azaltmak, kahve, kola gibi asitli ve kafeinli içeceklerden uzak durmak öneriler arasındadır. Alkol alımıda kısıtlanmalı hatta mümkünse gebeliğin ilk üç ayı bitene kadar kullanılmaması tavsiye edilmektedir. Suni tatlandırıcı kullanıyorsanız bunlarıda bırakmanızda fayda vardır.

Dışarda yemek yemek gerekiyorsa bilinen, güvenilir yerleri tercih etmekte, seçimlerde de enfeksiyon kapma ihtimali kuvvetli olan salata, çiğ köfte, sakatat, balık haricindeki deniz ürünlerini tercih etmemekte fayda vardır.

Folik Asit: Beslenme bozukluğu olmayan kişilerde yaygın kanının aksine vitamin takviyesi gerekmez. Ancak folik asit bu vitaminlerin dışında bir özelliğe sahiptir.Hamile kalmadan önce

B grubu vitaminlerden biri olan folik asit takviyesi faydalı olmaktadır.Günde alınan 400-800 mikrogram folik asit bebekteki merkezi sinir sistemi anomalilerini % 50’ye yakın azaltmaktadır.

Sigara: Sigarayı bırakmak için anne olmaktan daha iyi bir neden olamaz.Araştırmalar sigara bağımlısı annelerin bebeklerinin daha düşük kilolu doğduğunu ayrıca erken doğum, düşük yapma ihtimallerinin de yüksek olduğunu göstermiştir.Üstelik bu bebekler solunum yolu enfeksiyonlarına dayanıksız oluyor ve akranlarına göre genel sağlık sorunları daha fazla görülüyor.

Ayrıca beşik ölümü olarak tanımlanan ,bebeğin hiçbir neden yokken ani ölüm sendromu ( Sudden Baby Dead ) nedeniyle hayatını kaybetme oranları da yüksektir.

Doğumu zorlaştırıcı etkilerin yanısıra, lohusalık döneminde sütünüzün miktarının azalacağını bilmelisiniz.Eğer sigarayı tamamen bırakamıyorsanız azaltabileceğiniz kadar azaltmalı ve sigara içilen ortamda kalıp pasif içici olmamalısınız.

Yeni yayınlanan bir çalışmada gebelikleri boyunca sigara kullanan kadınlardan doğan erkek çocuklarının ileriki yaşamlarında suç ve şiddete olan eğilimlerinin artmış olarak bulunması ilginçtir.

Alkol: Alkol kullanımı gebe kalma şansını bir miktar azaltır.Bir çalışmada haftada 1-5 kez alkol alan kadınların gebe kalma oranları hiç kullanmayanlara göre daha az olarak bulunmuştur.Alkol erkeklerde de sperm sayı ve kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.Anne karnında alkole maruz kalan bebeklerde uzun dönemde zeka gerilikleri, öğrenme bozuklukları, davranış bozuklukları görülebilmektedir.Alkol alımı kısıtlanmalı hatta mümkünse gebeliğin ilk üç ayı bitene kadar kullanılmamalıdır.Daha sonraki dönemlerde hafta da 1-2 kadeh kırmızı şarap sorun teşkil etmemektedir.

Kilo ve Egzersiz: Hamile kalmadan önceki dönem, fazla kilo probleminiz varsa halletmek için en uygun zamandır. Çünkü hamilelikte diyet olmaz. BMI 20-25 arasında olması idealdir.

Fazla kilolardan kurtulmak sizin rahat bir hamilelik yaşamanız ve kolay doğum yapmanızın yanı sıra, doğum sonrası verilecek kilolarla daha fazla, uğraşmamanız anlamına gelmektedir.

Fazla kilonuzun üstüne gelen hamilelik nedeniyle aldığınız kilonun öncelikle, belinize daha fazla yük binmesi ve daha fazla ağrı demek olduğunu unutmayınız.

Eğer anne adayı olmadan önce formunuza ve zinde olmanıza dikkat ederseniz daha rahat bir hamilelik ve doğum yaşayacağınızı bilmelisiniz.

Gebelik öncesi düzenli egzersiz yapar ve doğum sonrası da uygularsanız eski sağlık ve biçiminize rahatça, kısa zamanda dönebilirsiniz.Özellikle bel, karın, sırt bölgesini çalıştıran hafif egzersizler,yürüyüş,yüzme ve jogging önerilen sporlardır.

Genetik Danışma: Genetik danışmanlar aile geçmişinizi araştırarak, geçmiş nesillerden gelen bir kalıtsal hastalığınızın olup olmadığını araştırıp size açıklar.

Ülkemizdeki evliliklerin % 20’si akraba evliliğidir.Akraba evlilikleri sakat ve özürlü çocuk doğma riskini normalden iki kat arttırmaktadır.Bu nedenle akraba evliliği yapacak çiftlerin, evlenmeden önce mutlaka genetik danışma almaları önerilmektedir.

Her insanın kalıtsal maddesinde taşıdığı bir çift gen vardır.Bu genlerde baskın bir hastalık taşıyorsanız bebeğinizin hasta olma ihtimali yarı yarıyadır.Resesif bir gen taşıyorsanız bu oran dörtte bir oranındadır.Akraba evliliklerinde insanın kalıtsal maddesinde taşıdığı bir çift genden, her ikisininde bozuk olması durumunda ortaya çıkan ressesif hastalıkların görülme oranı artıyor.Bu ressesif genlerden sadece birinde hata varsa, hastalık belirtileri ortaya çıkmaz kişi kendi sağlıklıdır ancak hastalığı taşır.Çocukta bu hastalığın ortaya çıkması için hem annenin hem de babanın hastalıklı geni taşıyor olması gerekir.

Akraba evliliği sonucu ortaya çıkabilecek hastalıkların hepsinin çocuk doğmadan önce anne karnında taranması teknik olarak dünyanın hiçbir yerinde mümkün değil.Ancak ailede tanısı bilinen bir hastalık varsa veya çiftin hasta çocukları varsa anne karnındaki bebek bu hastalık açısından incelenebiliyor.

Hamilelik Öncesi Muayene ve Testler

Hamilelik öncesi ilk muayene, adet döneminizin hemen bitiminde olmalıdır.Fizik muayeneyi takiben, jinekolojik muayeneniz yapılır ve smear testiniz alınır.Ardından jinekolojik ultrasonografi de yapılır. Yapılan muayene ile rahminizde şekil bozukluğu, vajinismus sorunu, pelvis darlığınızın olup olmadığı, yumurtlama sorununuzun varlığı, enfeksiyonunuzun var olup olmadığı incelenir ve tedaviye yönelik girişimlere başlanır.

Uygulanacak Testler

• Tam kan sayımı
• Tam idrar tahlili
• Açlık kan şekeri, üre, kreatinin, AST, ALT
• TSH
• TORCH (Toxoplasma, rubella, cytomegalovirus, herpesvirus antikorları)
• Hepatit B antijen ve antikor
• Varicella Zoster (suçiçeği) antikor

Tüm incelemeler yapıldıktan sonra hamile kalmanıza engel bir durum mevcut ise, var olan patolojiler tedavi edilir.Hamileliğinizi engelleyecek tüm sorunların giderilmesiyle birlikte, hamile kalabilmeniz için uygulanabilecek yöntemler belirlenir.

Öneriler

• Hamilelik öncesi diş doktorunuza gidip kontrol olmanız ve diş ile ilgili bir sorununuz varsa halletmeniz yerinde olacaktır.Gebelik esnasında da düzenli diş kontrollerinizi yaptırmalısınız.
• Gebeliğinizin ilerleyen aylarında, sizi rahatsız edebilecek sağlık sorunları arasında, hemoroid (basur) ve anal fissür (makat yırtığı) vardır. Gebelik öncesi bu sorunları tedavi ettirmekte fayda vardır.
• Gebelik için korunmayı bıraktığınızda, ilaç kullanımı, röntgen film çekimi gibi konularda azami dikkat gösterilmelisiniz.Bazı ilaçlar ve röntgen ışınları kimi zaman düşük ve sakat bebek gibi sorunlara sebep olabilmektedirler.